top of page

Raimundo Carvalho traduz fragmento das “Metamorfoses” de Ovídio

Atualizado: 10 de nov. de 2021


A peste de Egina (Metamorfoses VII, 528-613)


De início, o céu de espessa caligem a terra

cobriu e em nuvens represou calor intenso;

quatro vezes os chifres juntou num disco 530

a lua, quatro vezes minguou o seu disco,

e os Austros cálidos letíferos sopraram.

Consta que fontes, lagos, se contaminaram,

e milhares de cobras por incultos campos

erraram, poluindo os rios com venenos. 535

Logo a morte de cães, aves, ovelhas, bois

e feras revelou o elã da peste súbita.

O infeliz lavrador se espanta com robustos

touros morrendo em plena lida entre sulcos;

da lanígera grei, com dolentes balidos, 540

por si só cai a lã e definham os corpos.

Fero cavalo, outrora de grã fama em pista,

desonra as palmas, e esquecendo antigas glórias,

no curral geme, padecendo inerte morte.

Não lembra o javali de irar-se, ou de correr 545

a cerva; nem os ursos de atacar o gado.

Tudo o langor invade; em selva, campo e estrada,

corpos fétidos jazem e infestam os ares.

E, fato raro, nem os cães, nem aves ávidas

Nem lobos pardos os tocaram; mas derretem-se, 550

poluem com eflúvios e o contágio espalham.

Sobrevém com mais dano ao mísero colono

a peste e adentra os muros da grande cidade.

Primeiro ardem vísceras e oculta chama

rubor na pele indica, e o bafo quente e sôfrego; 555

áspera língua incha e seca em ventos tépidos

a boca se abre e, hiante, inspira o ar pesado.

Nem cama ou veste alguma podem suportar,

mas duro peito em terra põem; nem se esfria

ao chão o corpo, mas o chão com corpo ferve. 560

Ninguém pode acalmar o mal, até os médicos

a peste abate atroz, e é-lhes funesta a ciência.

Quanto mais perto e mais dedicado ao doente,

logo a óbito vem; e quando se apagou

a esperança de cura e a morte a doença finda, 565

a instintos cedem e de nada útil cuidam;

pois nada é útil; sem pudor e em toda parte,

a fonte, rio, e poços profundos se aferram,

nem bebendo, se esvai, antes que a vida, a sede.

Inchados de beber, muitos não se levantam 570

e em águas morrem; outros, porém, sorvem-nas.

É grande o torpor desta gente em leito hostil,

que saltam dele, ou, se manter-se em pé não podem,

o corpo ao chão rolando, fogem dos Penates,

e funesto parece o próprio lar a todos, 575

pois, ignorando a causa, estreita casa culpam.

Semimortos vagando em vias, ou caindo,

verias, outros a chorar, jazendo em terra

e olhos lassos voltando num supremo esforço;

e erguem os braços às estrelas céu acima, 580

e, aqui e ali, agônicos, a morte os colhe.

O que me vem à mente então? O quê, senão

odiar a vida e a sorte dos meus partilhar?

Onde quer que os meus olhos mirassem, ali

jazia o povo, como quando a fruta podre 585

cai do ramo, ou bolota de azinho agitado.

No alto, vês um templo de muitos degraus;

Júpiter mora lá; quem não a seus altares

incenso inútil deu? Quantas vezes à esposa

o esposo, ao filho o pai, uma prece fazendo, 590

não exalou a alma em altar inexorável,

ou não se achou em mão incenso por queimar!

Quantas vezes no templo, enquanto o sacerdote

votos fazia, vertendo em chifres puro vinho,

sem esperar o golpe, os touros não caíram! 595

Eu mesmo por mim, pátria e três filhos a Júpiter

sagrava, quando acres mugidos a vítima

lançou, caindo súbito, sem golpe algum,

e ao degolá-la mal manchou de sangue a faca.

Tripas enfermas já a verdade dos deuses 601

Ocultavam; atroz doença invade as vísceras.

Às portas vi dos templos cadáveres postos;

ante as aras, para uma morte mais odiosa,

se estrangulam alguns, e o temor de morrer

espantam, apressando os implacáveis fados. 605

Os mortos não são mais levados em cortejos

fúnebres, nem cabiam tantos funerais;

insepultos na terra ficam ou jogados

a esmo em altas piras; e, já sem respeito,

pelas piras lutando, em fogo alheio ardem. 610

Não há quem chore-os; vagam não choradas, almas

de filhos e de esposos, de jovens e velhos,

não há túmulo ou árvore que baste aos fogos.




Principio caelum spissa caligine terras

pressit et ignauos inclusit nubibus aestus,

dumque quater iunctis expleuit cornibus orbem

luna, quater plenum tenuata retexuit orbem,

letiferis calidi spirarunt aestibus Austri.

Constat et in fontes uitium uenisse lacusque,

miliaque incultos serpentum multa per agros

errasse atque suis fluuios temerasse uenenis.

Strage canum primo uolucrumque ouiumque boumque,

inque feris subiti deprensa potentia morbi.

Concidere infelix ualidos miratur arator

inter opus tauros medioque recumbere sulco;

lanigeris gregibus balatus dantibus aegros

sponte sua lanaeque cadunt et corpora tabent.

Acer equus quondam magnaeque in puluere famae

degenerat palmas ueterumque oblitus honorum

ad praesepe gemit leto moriturus inerti.

Non aper irasci meminit, non fidere cursu

cerua, nec armentis incurrere fortibus ursi.

Omnia languor habet; siluisque agrisque uiisque

corpora foeda iacent, uitiantur odoribus aurae.

Mira loquar: non illa canes auidaeque uolucres,

non cani tetigere lupi; dilapsa liquescunt

adflatuque nocent et agunt contagia late.

Peruenit ad miseros damno grauiore colonos

pestis et in magnae dominatur moenibus urbis.

Viscera torrentur primo, flammaeque latentis

indicium rubor est et ductus anhelitus aegre.

Aspera lingua tumet, tepidisque arentia uentis

ora patent, auraeque graues captantur hiatu.

Non stratum, non ulla pati uelamina possunt,

dura sed in terra ponunt praecordia; nec fit

corpus humo gelidum, sed humus de corpore feruet.

Nec moderator adest, inque ipsos saeua medentes

erumpit clades, obsuntque auctoribus artes.

Quo propior quisque est seruitque fidelius aegro,

in partem leti citius uenit, utque salutis

spes abiit finemque uident in funere morbi,

indulgent animis et nulla, quid utile, cura est;

utile enim nihil est; passim positoque pudore

fontibus et fluuiis puteisque capacibus haerent,

nec sitis est exstincta prius quam uita bibendo.

Inde graues multi nequeunt consurgere et ipsis

inmoriuntur aquis; aliquis tamen haurit et illas.

Tantaque sunt miseris inuisi taedia lecti,

prosiliunt aut, si prohibent consistere uires,

corpora deuoluunt in humum fugiuntque Penates

quisque suos, sua cuique domus funesta uidetur,

et quia causa latet, locus est in crimine paruus.

Semianimes errare uiis, dum stare ualebant,

adspiceres, flentes alios terraque iacentes

lassaque uersantes supremo lumina motu;

membraque pendentis tendunt ad sidera caeli,

hic illic, ubi mors deprenderat, exhalantes.

Quid mihi tunc animi fuit? aut quid debuit esse,

ut uitam odissem et cuperem pars esse meorum?

Quo se cumque acies oculorum flexerat, illic

uulgus erat stratum, ueluti cum putria motis

poma cadunt ramis agitataque ilice glandes.

Templa uides contra gradibus sublimia longis:

Iuppiter illa tenet; quis non altaribus illis

inrita tura dedit? Quotiens pro coniuge coniunx,

pro gnato genitor dum uerba precantia dicit,

non exoratis animam finiuit in aris,

inque manu turis pars inconsumpta reperta est!

Admoti quotiens templis, dum uota sacerdos

concipit et fundit purum inter cornua uinum,

haud exspectato ceciderunt uulnere tauri!

Ipse ego sacra Ioui pro me patriaque tribusque

cum facerem natis, mugitus uictima diros

edidit et subito conlapsa sine ictibus ullis

exiguo tinxit subiectos sanguine cultros.

Exta quoque aegra notas ueri monitusque deorum

perdiderant; tristes penetrant ad uiscera morbi.

Ante sacros uidi proiecta cadauera postes,

ante ipsas, quo mors foret inuidiosior, aras.

Pars animam laqueo claudunt mortisque timorem

morte fugant ultroque uocant uenientia fata.

Corpora missa neci nullis de more feruntur

funeribus, neque enim capiebant funera portae;

aut inhumata premunt terras aut dantur in altos

indotata rogos. Et iam reuerentia nulla est,

deque rogis pugnant alienisque ignibus ardent.

Qui lacriment, desunt; indefletaeque uagantur

natorumque uirumque animae iuuenumque senumque;

nec locus in tumulos, nec sufficit arbor in ignes.



As Metamorfoses de Ovídio, obra monumental de quase doze mil versos, compõem-se de um emaranhado de histórias que vão do início mítico dos tempos até o tempo histórico do poeta que a enuncia como um carmen perpetuum. isto é, um canto contínuo, estruturado em uma complexa organização de gêneros textuais variados que reforçam, no plano da expressão, o caráter metamórfico da matéria cantada. Na tradução do trecho escolhido, pretendemos realçar esse íntima conexão entre planos de expressão e de conteúdo, observando as características do gênero empregado, porque disso resulta uma melhor compreensão e uma melhor apreensão do sentido geral da obra.



24 visualizações0 comentário

Posts Relacionados

Ver tudo
bottom of page